طلاق از طرف زن در قانون مدنی ایران، موضوعی حساس و پیچیده است که نیازمند بررسی دقیق قوانین و شرایط قانونی میباشد. برخلاف حق طلاق که اصولاً به مرد اعطا شده است، زنان نیز تحت شرایط خاصی میتوانند درخواست طلاق خود را به دادگاه ارائه دهند. این شرایط، با هدف حفظ حقوق زن در شرایط نامناسب زندگی زناشویی تنظیم شده است.
1- شرایط قانونی برای درخواست طلاق از طرف زن
1-1- عسر و حرج
یکی از مهمترین شرایطی که به زن اجازه میدهد تا درخواست طلاق خود را ارائه دهد، عسر و حرج است. عسر و حرج به شرایطی اطلاق میشود که ادامه زندگی برای زن به دلیل مشکلاتی مانند خشونت خانگی، اعتیاد مرد، بیماریهای صعبالعلاج، خیانت و یا رفتارهای نامناسب غیرقابل تحمل شده باشد. در این موارد، زن میتواند با ارائه شواهد و مستندات کافی به دادگاه، تقاضای طلاق کند .
1-2- عدم پرداخت نفقه
یکی دیگر از دلایلی که زن میتواند برای طلاق به دادگاه مراجعه کند، عدم پرداخت نفقه توسط شوهر است. نفقه شامل هزینههای زندگی زن مانند غذا، پوشاک، مسکن و درمان میشود. اگر شوهر بدون دلیل موجهی از پرداخت نفقه خودداری کند، زن میتواند با اثبات این موضوع، درخواست طلاق نماید. این موضوع نیز باید با مستندات مالی و شاهدان در دادگاه به اثبات برسد .
1-3- غیبت طولانی مدت شوهر
در صورتی که شوهر به مدت بیش از چهار سال متوالی بدون دلیل موجهی غایب باشد و از او خبری در دست نباشد، زن میتواند با مراجعه به دادگاه و اثبات این موضوع، درخواست طلاق کند. این مورد از جمله دلایلی است که در قانون مدنی ایران پیشبینی شده و هدف از آن، حمایت از زنانی است که در چنین شرایطی قرار میگیرند.
1-4- استفاده از شروط ضمن عقد برای اخذ حق طلاق
یکی از راههایی که زنان میتوانند با آن حق طلاق را در اختیار بگیرند، درج شروط ضمن عقد است. در این شروط، زن میتواند حق طلاق را به عنوان یکی از مفاد عقدنامه تعیین کند. این شروط میتواند شامل حق طلاق بدون نیاز به رضایت شوهر، حق انتخاب مسکن، اشتغال و تحصیل نیز باشد. درج این شروط در عقدنامه به زن این امکان را میدهد که در شرایط خاص، به طور مستقل از شوهر خود درخواست طلاق کند .
2-حقوق مالی زنان در هنگام طلاق
هنگام طلاق، زنان در ایران از حقوق مالی متعددی برخوردار هستند که به منظور حمایت از آنها و تضمین زندگی پس از جدایی تعیین شدهاند. این حقوق شامل موارد زیر میشود:
2-1- مهریه
مهریه یکی از مهمترین حقوق مالی زنان پس از طلاق است. مهریه به عنوان تعهد مالی مرد نسبت به زن در هنگام ازدواج تعیین میشود و میتواند به صورت نقدی، سکه، طلا، ملک یا هر چیز ارزشمند دیگری باشد. زن میتواند در هر زمان از زندگی زناشویی یا پس از طلاق، مهریه خود را مطالبه کند.
2-2-نفقه ایام عده
نفقه شامل هزینههای مربوط به زندگی روزمره زن مانند خوراک، پوشاک، مسکن و درمان است. پس از طلاق، مرد موظف است نفقه زن را تا پایان مدت عده پرداخت کند. همچنین در صورتی که زن حضانت فرزندان را بر عهده داشته باشد، مرد موظف به پرداخت نفقه فرزندان نیز خواهد بود.
2-3- اجرتالمثل ایام زوجیت
اجرتالمثل به معنای جبران مالی برای کارها و خدماتی است که زن در طول مدت زندگی مشترک برای مرد انجام داده است. این خدمات میتواند شامل کارهای خانه، مراقبت از فرزندان و سایر امور مربوط به زندگی مشترک باشد. زن میتواند در هنگام طلاق از دادگاه خانواده، درخواست اجرتالمثل کند.
2-4- حق نحله
حق نحله زمانی به زن تعلق میگیرد که مرد بدون وجود مشکل در زندگی زناشویی، درخواست طلاق بدهد. این حق به عنوان جبران مالی برای زن در نظر گرفته میشود و نحوه پرداخت آن با توافق طرفین و نظر دادگاه مشخص میشود.
2-5- تنصیف اموال
در صورتی که در عقدنامه شرط تنصیف اموال ذکر شده باشد، زن میتواند در صورت طلاق، نیمی از اموال و داراییهای مشترک را مطالبه کند. این شرط باید به صورت کتبی در عقدنامه قید شده باشد و زن باید مدارک مربوط به آن را به دادگاه ارائه دهد.
3-مراحل درخواست طلاق توسط زن
3-1-مراجعه به دفاتر خدمات الکترونیک قضایی
زن باید ابتدا به یکی از دفاتر خدمات الکترونیک قضایی مراجعه کند و دادخواست طلاق خود را ثبت کند .
در این مرحله، زن باید دادخواست طلاق خود را به همراه مدارک لازم مانند عقدنامه و شناسنامه ثبت کند.
3-2-رجاع به دادگاه خانواده
پس از ثبت دادخواست، پرونده به دادگاه خانواده ارجاع داده میشود. در برخی شهرها، قبل از ارجاع به دادگاه، زوجین به شورای حل اختلاف یا مشاوره بهزیستی ارجاع میشوند.
3-3-حضوردرجلسات مشاوره
زن و شوهر باید در جلسات مشاوره خانواده شرکت کنند. این جلسات به منظور تلاش برای حل اختلافات و جلوگیری از طلاق برگزار میشود.
3-4-حضور در دادگاه
پس از جلسات مشاوره، زن باید در جلسات دادرسی دادگاه حضور یابد. در این جلسات، دادگاه براساس اسناد و مدارک موجود و همچنین نظرات مشاور خانواده، تصمیمگیری میکند.
3-5-صدور حکم طلاق
در نهایت، دادگاه حکم طلاق را صادر میکند. اگر مرد از اجرای حکم خودداری کند، دادگاه یا نماینده او اقدام به اجرای صیغه طلاق و امضای سند طلاق میکند.
4-چالشها و مشکلات زنان در مسیر طلاق
با وجود پیشبینی قانونی برای طلاق از طرف زن، زنان همچنان با مشکلات و چالشهای زیادی مواجه هستند. از جمله این مشکلات میتوان به دشواری در اثبات عسر و حرج، طولانی بودن روند دادرسی، فشارهای خانوادگی و اجتماعی، و مشکلات مالی اشاره کرد. در چنین شرایطی، مشاوره وکیل مجرب و متخصص میتواند به زنان کمک کند تا از حقوق خود به بهترین شکل دفاع کنند.
5-نقش وکیل طلاق
طلاق از طرف زن در نظام حقوقی ایران با توجه به شرایطی مانند عسر و حرج، عدم پرداخت نفقه و غیبت شوهر امکانپذیر است. اما این مسیر، به دلیل پیچیدگیهای حقوقی و اجتماعی، نیازمند دقت و استفاده از راهنمایی حقوقی صحیح است. در این راستا، آگاهی زنان از حقوق خود و مشاوره با وکیل متخصص میتواند نقش بسیار مؤثری در دفاع از حقوق آنان ایفا کند .